2020 yılı, tüm dünya için olduğu gibi Türkiye için de ciddi sağlık krizleri ve sosyal dönüşümlerin yaşandığı bir yıl olmuştur. Çin’in Wuhan kentinde başlayarak küresel bir salgına dönüşen COVID-19 virüsüyle mücadele sürecinde, devletler vatandaşlarını koruyabilmek için çeşitli tedbirler almıştır. Türkiye’de de bu kapsamda 08.09.2020 tarihinden itibaren maske takmak ülke genelinde tüm kamusal alanlarda zorunlu hale getirilmiştir.
Bu kapsamda, işyerleri de maske takmanın zorunlu olduğu alanlar arasında yer almıştır. Hal böyleyken, işyerinde maske takmayan işçilerin hukuki sorumluluğu da doğmuş ve işten çıkarılma süreçleri gündeme gelmiştir.
İş Sağlığı ve Güvenliği Ne Anlama Gelir?
6331 sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu kapsamında, hem işverenin hem de işçinin çeşitli sorumlulukları vardır. Bu kanunun amacı, işçilerin bedensel ve ruhsal sağlıklarını korumak, iş kazaları ile meslek hastalıklarını önlemek ve güvenli bir çalışma ortamı tesis etmektir.
İşveren, çalışma ortamını virüs ve enfeksiyon risklerine karşı uygun hâle getirmekle yükümlüdür. Aynı şekilde, işçilerin de iş sağlığı ve güvenliği kurallarına uyması bir zorunluluktur. Bu kurallar arasında, COVID-19 döneminde en önemli hususlardan biri, maske takma yükümlülüğüdür.
Maske Takmamak Tazminatsız İşten Çıkarılma Sebebi midir?
Maske takmak yalnızca işyerinde değil; servis, yemekhane, toplantı salonu ve ortak alanlarda da zorunlu tutulmuştur. Maske takmayan işçi, yalnızca kendisini değil, diğer çalışanları da riske atar.
Bu nedenle, 6331 sayılı yasa ve İş Kanunu madde 25/2 kapsamında bu kuralın ihlali, bazı şartlarla tazminatsız fesih sebebi sayılabilir. Ancak iş hukukunda “fesih son çare olmalıdır” ilkesi geçerlidir. Dolayısıyla işçinin maske takmaması durumunda işverenin doğrudan fesih yoluna gitmesi hukuka aykırılık doğurabilir.
Fesih Öncesinde Uyarı Süreci
İşçinin, işyerinde maske takmadığı gerekçesiyle tazminatsız şekilde işten çıkarılabilmesi için belirli prosedürlerin izlenmesi gerekir. Bu süreç şu şekilde olmalıdır:
- İlk ihlalde, işçiye sözlü veya yazılı uyarı yapılır.
- İhlal tekrar ederse, yazılı ihtar verilmelidir.
- İkinci veya üçüncü uyarıya rağmen işçi kurallara uymuyorsa, savunması alınarak iş sözleşmesi haklı nedenle feshedilebilir.
Bu süreç belgelerle desteklenmelidir. Aksi takdirde işçinin açacağı işe iade davası veya tazminat davasında işveren aleyhine karar verilebilir.
Maske Takmamak Kaç Kez Uyarıldıktan Sonra İşten Çıkarılmaya Neden Olur?
Yasalar bu konuda belirli bir sayı belirtmemektedir. Ancak uygulamada en az 2 yazılı uyarı yapılmış olması, savunma alınması ve disiplin kurulunun devreye girmesi durumlarında fesih işlemi geçerli sayılmaktadır. Ayrıca her işyerinin kendi iç disiplin yönetmeliğinde bu hususlar daha detaylı yer alabilir.
İşçinin ısrarla maske takmaması durumunda, bu davranış diğer çalışanların hayatını ve sağlığını riske attığından dolayı “ahlak ve iyi niyet kurallarına aykırı davranış” olarak yorumlanır. Bu nedenle de iş sözleşmesi tazminatsız şekilde feshedilebilir.
Maske Takmamak Dışındaki COVID-19 İhlalleri de Fesih Nedeni Olur mu?
Maske takmamak dışında, COVID-19 temaslı olduğunu bildiği hâlde işe gelen veya test sonucu pozitif olduğu hâlde karantina kurallarına uymayan işçi de işyerinde hayati risk doğurduğu için aynı şekilde tazminatsız olarak işten çıkarılabilir.
Bu durumlar da yine önce uyarı – sonra savunma – son çare fesih ilkesi kapsamında değerlendirilmelidir. Aksi hâlde işverenin yaptığı fesih, geçersiz sayılabilir.
Maske takmayan işçi, salgın hastalık döneminde işyerinde hayati tehlike doğuracak davranışta bulunmuş olur. Ancak tazminatsız fesih uygulanmadan önce, <strongişçiye uyarı verilmesi, savunmasının alınması ve tekrara düşüp düşmediğinin belgelenmesi gerekir. İşveren bu prosedürleri yerine getirirse, maske takmayan işçiyi tazminatsız olarak işten çıkarabilir.
COVID-19 gibi olağanüstü durumlarda alınan önlemlere herkesin uyması, sadece bireysel değil toplumsal bir sorumluluktur. Hem işverenin hem de işçinin karşılıklı olarak bu bilinci taşıması hukuki süreci en sağlıklı şekilde yürütmenin anahtarıdır.
