Pek çok yerde olduğu gibi ilimiz İzmir’de de cezaevlerinin doluluğuna en çok katkı sağlayan suçların başında uyuşturucu ticareti geliyor. İzmir Narkotik Şube yaptığı operasyonlarla her yıl uyuşturucu ticareti yaptığı tespit edilen yüzlerce zanlının kişilerin yakalanmasını ve yargılanmasını sağlıyor. Buna rağmen İzmir’in bölgenin en büyük kenti olması ve turizm potansiyeli sebebiyle ne yazık ki suç işleme eylemleri sona ermiyor. Verdiğimiz genel bilgilerle birlikte konunun hukuki boyutunu ve bu suçlardan yargılanan şahısların avukat seçimlerinde dikkat etmeleri gereken hususları değerlendirelim.
Uyuşturucu maddeden doğan suçlar TCK 188 ve devamı maddelerinde düzenlenmiştir. Madde kapsamında birbirinden farklı suç türleri ve cezalar yer almaktadır. Kısaca göz atmak gerekirse,
TCK m. 188/1: Uyuşturucu veya uyarıcı maddeleri ruhsatsız veya ruhsata aykırı olarak imal, ithal veya ihraç eden kişi, yirmi yıldan otuz yıla kadar hapis ve ikibin günden yirmibin güne kadar adlî para cezası ile cezalandırılır.
Görüleceği üzere kanun, en yüksek cezayı uyuşturucu maddenin imalatına, ithalatına ve ihracatına ön görmüştür. Bu ceza yurt dışından tonlarca uyuşturucu kadar ithalatından tutun da evde yetiştirilen ve uyuşturucu madde yapımında kullanılan 8-10 kök bitki için de geçerlidir. Dolayısıyla evde kendi kullanımı için dahi olsa uyuşturucu madde imal etmeyi düşünenlerin maddeyi iyi incelemesinde yarar var. Zira İzmir Barosunda konuyu değerlendiren birçok avukat ise kullanım amaçlı imalatın da bu madde kapsamına girdiği görüşünde.
Hükmedilen cezanın bu kadar yüksek olmasını ise Türkiye’nin uluslararası uyuşturucu ticaretinde transit ülkelerden biri olmasına ve uyuşturucu ticareti suçuyla mücadele için kurulan uluslararası örgütlerin baskısına bağlıyorum.
TCK m. 188/2: Uyuşturucu veya uyarıcı madde ihracı fiilinin diğer ülke açısından ithal olarak nitelendirilmesi dolayısıyla bu ülkede yapılan yargılama sonucunda hükmolunan cezanın infaz edilen kısmı, Türkiye’de uyuşturucu veya uyarıcı madde ihracı dolayısıyla yapılacak yargılama sonucunda hükmolunan cezadan mahsup edilir
Bu madde ise TCK m. 188/1’de düzenlenen uluslararası uyuşturucu ticaretiyle ilişkilidir. Örneğin Afganistan’dan Almanya’ya uyuşturucu sevki planlayan bir şahsın transit ülke olarak Türkiye’yi kullanması halinde bu suç hem Almanya’da hem Türkiye’de işlenmiş sayılacağından şahıs ya da şahısları başlangıçta Almanya’da yargılansa dahi Türkiye’de tekrar yargılanacaklar; Almanya’da aldıkları ve infazı tamamlanan ceza Türkiye’de alınan cezadan düşecek ve kalan kısmın infazı Türkiye’de gerçekleşecektir. Uluslararası hukukla ilgilenen İzmir avukatlarınca iyi bilinen bu konu o kadar karışık hükümler içerir ki, başlı başına bir makale olmayı hak eder. İleride belki değiniriz.
TCK m. 188/3: Uyuşturucu veya uyarıcı maddeleri ruhsatsız veya ruhsata aykırı olarak ülke içinde satan, satışa arz eden, başkalarına veren, sevk eden, nakleden, depolayan, satın alan, kabul eden, bulunduran kişi, on yıldan az olmamak üzere hapis ve bin günden yirmibin güne kadar adlî para cezası ile cezalandırılır. (Ek cümle: 18/6/2014 – 6545/66 md.) Ancak, uyuşturucu veya uyarıcı madde verilen veya satılan kişinin çocuk olması hâlinde, veren veya satan kişiye verilecek hapis cezası on beş yıldan az olamaz.
TCK m. 188/3’ün Türkiye’de iddianamelere en çok konu olan uyuşturucu ticareti suçu olduğunu söylemek yanlış olmaz. Artırım sebepleri bulunmayan tipik uyuşturucu madde ticareti suçunun kanuni cezası 10 yıldır. Bu suçun hükümleri sadece uyuşturucu maddeyi satanlar için değil; uyuşturucu maddeyi satışa arz eden (uyuşturucu maddeyi satışa hazır hale getiren, satan kişileri yönlendiren vs.), maddi karşılığı olsun ya da olmasın bir başkasına veren, bir yerden bir başka yere nakleden, başkasına ait olsa dahi kendi nezdinde depolayan, satış amacıyla satın alan ya da ücretsiz de olsa kendisine verilmesini kabul eden ve satış amacıyla nezdinde bulunduranları da kapsamaktadır.
Yani toparlamak gerekirse, TCK m. 188/3 kapsamında işlem yapılması için şahsın o anda satış yapması gerekmez. Yukarıda anlatılan eylemler de TCK m. 188/3 kapsamında değerlendirilir, 10 yıldan az olmamak üzere hapis ve bin günden yirmi bin güne kadar adli para cezasıyla cezalandırılır.
18.06.2014 tarihinde yürürlüğe giren ve TCK’ya 6545 s. kanun m. 66 ile eklenen ek cümle ile uyuşturucu maddenin satıldığı ya da verildiği kişinin çocuk (Türk Medeni Kanunu uyarınca 18 yaşından küçük) olması halinde ise verilecek cezanın 15 yıldan az olamayacağına hükmedilmiştir. Bu madde de 2011 yılında yapılan Anayasa değişikliği neticesinde devlete yüklenen çocukları koruma görevinin gereğidir.
TCK m. 188/4-a: Yukarıdaki fıkralarda belirtilen uyuşturucu veya uyarıcı maddelerin eroin, kokain, morfin, sentetik kannabinoid ve türevleri veya bazmorfin olması,
TCK m. 188/4-b: Üçüncü fıkradaki fiillerin; okul, yurt, hastane, kışla veya ibadethane gibi tedavi, eğitim, askerî ve sosyal amaçla toplu bulunulan bina ve tesisler ile bunların varsa çevre duvarı, tel örgü veya benzeri engel veya işaretlerle belirlenen sınırlarına iki yüz metreden yakın mesafe içindeki umumi veya umuma açık yerlerde işlenmesi, hâlinde verilecek ceza yarı oranında artırılır.
TCK m. 188/4, uyuşturucu madde ticareti suçunun nitelikli halini oluşturmaktadır. Herhangi bir kimyevi müdahale ile bitkisel olarak elde edilen saf uyuşturucu maddenin şekil ve tür değiştirmesiyle elde edilen sentetik maddelerin (eroin, kokain, morfin, lannabinoid, lsd, metanfetamin, bonzai vs.) TCK m. 188/1 ya da 188/3 kapsamına giren eylemlere konu olması halinde ya da yapılan ticaretin madde kapsamında belirtilen yerlerde gerçekleşmesi halinde verilecek cezanın yarı oranında artırılması düzenlenmiştir. Burada bir parantez açmak istiyorum. Extasy denilen haplar her ne kadar kimyasal / sentetik gibi görünse de Yargıtayca TCK m. 188/3 kapsamında değerlendiriliyor. Özellikle avukatların bu konuyu iyi bilmesinde yarar var.
TCK m. 188/5: Yukarıdaki fıkralarda gösterilen suçların, üç veya daha fazla kişi tarafından birlikte işlenmesi hâlinde verilecek ceza yarı oranında, suç işlemek için teşkil edilmiş bir örgütün faaliyeti çerçevesinde işlenmesi hâlinde, verilecek ceza bir kat artırılır.
TCK m. 188/5’de belirtilen örgüt, TCK m. 220 kapsamında değerlendirilen suç örgütüdür. TCK m. 188/5 uyarınca açılan davalarda Mahkemeler öncelikle TCK m. 220 anlamında bir suç örgütünün varlığını araştırmalı, ardından bu maddeyi uygulamalıdır. Bununla birlikte yapılan yargılama neticesinde sanıkların bir suç örgütü üyesi ya da lideri olmadığı tespiti yapılsa dahi, 3 ya da daha fazla kişinin birlikte hareket ederek uyuşturucu ticareti suçunu işledikleri anlaşıldığı takdirde aynı cezaya hükmolunacaktır. Sadece ayrıca TCK m. 220 kapsamında ceza verilmeyecektir.
Örgütlü uyuşturucu ticareti suçları uygulamada projeli uyuşturucu ticareti soruşturmalarını karşımıza çıkarmaktadır. Bu konuda gelecekte apayrı bir makale yazmayı düşünsem de, kısaca değinmekte yarar görüyorum. Yukarıda belirttiğimiz TCK m. 188/3 kapsamında uyuşturucu ticareti suçu işlediği düşünülen şüpheliler hakkında iletişim tespiti, fiziki takip vb. soruşturma tedbirleri uygulanamazken ticaretin bir örgüt kapsamında yapıldığı değerlendirilen soruşturmalarda bu tür tedbirlerin tamamı uygulanabilmektedir. Burada amaç, örgüt tarafından tezgah adı verilen yerlere yerleştirilen ve uyuşturucu maddeyi son müşteriye satan, torbacı olarak adlandırılan kişilerden öte; örgütü yöneten ve yönlendiren kişilere ulaşmaktır. Projeli dosyalar bazen aylar hatta yıllar alabilmektedir. Yapılan teknik takip ve incelemeler neticesinde örgüt içerisinde yer aldığı tespit edilen tüm şahıs ve şahıslara, uyuşturucu maddeyi doğrudan satan ya da uyuşturucu maddeyle yakalanan kişi olduğu ayırt edilmeksizin TCK m. 188/5 kapsamında işlem yapılır. İzmir‘de her yıl en az 2-3 büyük projeli operasyon yapılmaktadır. Hukukumuzun en karmaşık ve konuya uzak avukatların en zorlandığı soruşturma tipi olan projeli soruşturmalar özellikle avukatlar için ciddi tecrübe ve yetkinlik gerektirmektedir.
TCK m. 188/6: Üretimi resmi makamların iznine veya satışı yetkili tabip tarafından düzenlenen reçeteye bağlı olan ve uyuşturucu veya uyarıcı madde etkisi doğuran her türlü madde açısından da yukarıdaki fıkralar hükümleri uygulanır. (Ek cümle: 29/6/2005 – 5377/22 md.) Ancak, verilecek ceza yarısına kadar indirilebilir.
Bu maddede adı geçen uyuşturucu / uyarıcı maddeler özellikle eczanelerde reçete ile verilen ve kullanımı tıbbi izne tabi olan ilaçlardır. Lyrica adı verilen ilaç bu madde kapsamında işlem gören ilaçların en tipik örneğidir. Toplumda yer alan genel kanaatin aksine, lyrica denilen hapın reçetesiz temini, kullanımı ve ticareti suçtur ancak madde lafzından da anlaşılacağı üzere verilecek ceza yarı oranında azaltılabilir.
TCK m. 188/7: Uyuşturucu veya uyarıcı etki doğurmamakla birlikte, uyuşturucu veya uyarıcı madde üretiminde kullanılan ve ithal veya imali resmi makamların iznine bağlı olan maddeyi ülkeye ithal eden, imal eden, satan, satın alan, sevk eden, nakleden, depolayan veya ihraç eden kişi, sekiz yıldan az olmamak üzere hapis ve bin günden yirmibin güne kadar adlî para cezası ile cezalandırılır
TCK m. 188/7 lafzından da anlaşılacağı üzere uyuşturucu madde yapımında kullanılan maddelerin ithalatını ve imalatını düzenlemektedir. Bu maddelerin en tipik örneği hint keneviri tohumudur. Doğrudan doğruya uyuşturucu madde olmamakla birlikte esrar denen uyuşturucu maddenin ekiminde kullanıldığı için ithalı, imalı, satışı, alışı, sevki, nakli, depolanması ve ihracı suç teşkil etmektedir.
TCK m. 188/8: Bu maddede tanımlanan suçların tabip, diş tabibi, eczacı, kimyager, veteriner, sağlık memuru, laborant, ebe, hemşire, diş teknisyeni, hastabakıcı, sağlık hizmeti veren, kimyacılıkla veya ecza ticareti ile iştigal eden kişi tarafından işlenmesi halinde, verilecek ceza yarı oranında artırılır.
Özellikle sentetik içerikli uyuşturucu maddelerin yapımı ciddi seviyede kimyevi ve tıbbi bilgi ile laboratuvar ortamı gerektirmektedir. TCK m. 188/8, bu tür bilimlere mesleki olarak sahip olan ve bu tür ortamlara kolaylıkla erişebilen kişileri suçtan uzak tutabilmek amacıyla verilecek cezaya artırım uygulamaktadır.
TCK m. 189: Uyuşturucu veya uyarıcı madde imal ve ticareti suçlarının bir tüzel kişinin faaliyeti çerçevesinde işlenmesi halinde, tüzel kişi hakkında bunlara özgü güvenlik tedbirlerine hükmolunur.
Madde kapsamında belirtilen tüzel kişiler sermaye şirketleri ile vakıf , dernek ve kooperatiflerdir. Bu tür yapıları kullanarak suçun işlenmesi halinde tüzel kişi hakkında da işlem yapılacağını ifade eder. Bununla birlikte TCK m. 189 gerek ülkemizde gerek ilimiz İzmir‘de pek uygulama alanı bulmaz. Meslek hayatım boyunca ne kendim ne de tanıdığım herhangi bir İzmir Avukat TCK m. 189’un uygulandığı bir dava görmemiştir.
TCK m. 190/1: Uyuşturucu veya uyarıcı madde kullanılmasını kolaylaştırmak için;
a) Özel yer, donanım veya malzeme sağlayan,
b) Kullananların yakalanmalarını zorlaştıracak önlemler alan,
c) Kullanma yöntemleri konusunda başkalarına bilgi veren,
Kişi, beş yıldan on yıla kadar hapis ve bin günden onbin güne kadar adlî para cezası ile cezalandırılır.
Madde lafzından anlaşılması gereken, uyuşturucu / uyarıcı maddelerin kullanımının kolaylaştırılması eylemidir. Özellikle bonk mekanizması adı verilen ve esrar ya da metanfetamin gibi uyuşturucu madde içimine yarayan aletler bu konuya örnek gösterilebilir.
TCK m. 190/2: Uyuşturucu veya uyarıcı madde kullanılmasını alenen özendiren veya bu nitelikte yayın yapan kişi, beş yıldan on yıla kadar hapis ve bin günden onbin güne kadar adlî para cezası ile cezalandırılır.
Uyuşturucu madde kullanırken çekilmiş görüntülerin sosyal medyada paylaşılması, uyuşturucuyu öven yazılar ya da söylemler TCK m. 190/2 kapsamında cezalandırılır. Geçmişte ünlü rap şarkıcısı Ezhel, yazdığı ve söylediği şarkılarda uyuşturucu maddeleri özendirdiği iddiasıyla bu madde kapsamında ceza almıştı.
TCK m. 190/3: Bu maddede tanımlanan suçların tabip, diş tabibi, eczacı, kimyager, veteriner, sağlık memuru, laborant, ebe, hemşire, diş teknisyeni, hastabakıcı, sağlık hizmeti veren, kimyacılıkla veya ecza ticareti ile iştigal eden kişi tarafından işlenmesi halinde, verilecek ceza yarı oranında artırılır.
Tıpkı TCK m. 188/8’de olduğu gibi bu maddede de amaç; uyuşturucu madde üretebilme kapasitesine sahip kişileri bu suçtan uzaklaştırmak, tabiri caizse caydırmaktır.
TCK m. 190/1: Kullanmak için uyuşturucu veya uyarıcı madde satın alan, kabul eden veya bulunduran ya da uyuşturucu veya uyarıcı madde kullanan kişi, iki yıldan beş yıla kadar hapis cezası ile cezalandırılır.
TCK m. 190/2 ve devamı maddeleri içerdiği kendine özgü hükümler nedeniyle başlı başına bir makale oluşturabileceğinden bu makalede sadece 190/1 üzerinde duracağım. Madde lafzından da anlaşılacağı üzere uyuşturucu madde kullanımı, kullanım amacıyla satın alımı ve kabul edimi 2 yıldan 5 yıla kadar hapis cezası ön görmektedir. Bununla birlikte ilk kez uyuşturucu madde kullandığı tespit edilen kişi hakkına denetimli serbestlik uygulanacaktır -ki bu hususu sonraki makalede ayrıntılarıyla işleyeceğiz.
Burada dikkatinizi çekmek istediğim asıl husus, TCK m. 188/3’de de m. 191/1’de de “bulundurma” ifadesinin geçmesi ancak farklı cezaların öngörülmesidir. Detaylandırmak gerekirse, TCK m. 188/3 kapsamında uyuşturucu bulunduran kişi 10 yıl hapis cezası ile cezalandırılırken TCK m. 191/1 kapsamında uyuşturucu bulunduran kişi 2 yıl hapis cezası ile cezalandırılacaktır. Çelişki gibi görünen bu iki farklı bulundurma eyleminin ayrımı; bulundurmanın ticari ya da kullanım amaçlı olmasıyla ilgilidir. Yani bulundurma eylemi ticari ise 188/3 uygulanacak, kullanım amacı varsa 191/1 uygulanacaktır.
Peki bu iki eylem nasıl ayırt edilecektir? Bu ayrım Mahkemelerde en çok tartışılan, ceza avukatlarınca üzerine en çok savunma yapılan yargılama konusudur. Bununla birlikte Yargıtay konuya ilişkin bazı kriterler getirmiştir. Bir sonraki ceza makalemiz bu konuda olacaktır. Uyuşturucu davalarına bakan avukatlar için en büyük ayırt edici bu tartışmadır. Yargılandığınız davada avukat seçimlerinizde özellikle bu hususun ayrımını ve kriterlerini bilen avukatları tercih etmeniz sizin için önem arz etmektedir. Konu hakkında sorularınızı yorum olarak bize bildirmekten çekinmeyiniz.
Av. Ramazan Sertan Safsöz