İdare mahkemesine açılan kamulaştırma kararının iptali davası, özellikle idarenin kamu gücünü elinde bulundurarak haksız ve hukuka aykırı kamulaştırma eylemlerini icra etmesi durumunda başvurulan bir hukuki yöntemdir. Kanunlarımıza göre idarenin gerçekleştirdiği veya gerçekleştirmeyi planladığı her türlü eylemin ya da eylem hazırlığının; yetki, şekil, konu ve amaç bağlamında hukuki usul ve esaslara uygun olması şarttır. Bu nedenle eğer idare tarafından gündeme getirilen bir uygulamada hukuki açıdan herhangi bir sakatlık veya usulsüzlük söz konusu ise bu işlemlerin iptal edilebilir kategorisinde yer aldığı kabul edilmektedir. Kamulaştırma kararının iptali davası da bu bağlamda gündeme gelen hukuki bir yoldur.
Konunun daha net anlaşılması açısından kamulaştırmanın iptalini gerektiren durumlara bir örnek vermek gerekirse, kamulaştırma işlemini icra eden idarenin kamulaştırmaya kanunen yetkisi bulunmuyorsa, ya da kamulaştırma yapılmasında hiçbir şekilde kamu yararı gözetilmemişse, bu noktada hukuki açıdan usulsüzlük söz konusu olabilmektedir. Dolayısıyla idarenin başlattığı bu işlem iptal yaptırımına konu olabilmektedir. Hatta bir avukat için en çetrefilli davalar da bu konuları içerir.
Kamulaştırma Ne Anlama Gelmektedir?
Kamulaştırma kararının hukuki boyutlarına ve iptal davalarına geçmeden önce kamulaştırma adıyla belirtilen kavrama dikkat çekmek gerekir. En kısa tabiriyle kamulaştırma; özel mülkiyete ait olan bir taşınmaza, devlete ait kurum ya da kuruluşlar tarafından kamu yararı ilkesi öne sürülerek el konulması işlemidir.
Kamulaştırmanın hukuki açıdan çerçevesine bakıldığında ise; bu türden işlemlerin özel mülkiyete konu olan taşınmazın bir kısmı üzerinde gerçekleştirilebilmesi söz konusu olduğu gibi, tamamı üzerinde de icra edilmesi mümkün olmaktadır. Dolayısıyla özel mülkiyete ait bir taşınmazın kamulaştırılması gündeme geldiğinde devletin, kamulaştırma işlemlerine konu olan taşınmazın bedelini ilgili kişiye yani hak sahibine ödemesi gerekmektedir.
Kamulaştırma İşleminin İptali Davaları
Kamulaştırma işlemi, hukuk sistemimizde “idari işlem” olarak ele alınmaktadır. Her ne kadar idari işlem kapsamına alınsa da bu tür uygulamaların hukuki usul ve esaslara göre uygun zeminde icra edilmemesi durumunda, bu tür kararlar da yargılanmalara tabi tutulmaktadır. Dolayısıyla özel mülkiyete ait olan konut ya da arsa gibi taşınmazı kamulaştırılan kişiler (malikler) idare tarafından yapılan bu kamulaştırma işlemine karşı idari yargıda “iptal davası” açabilme hak ve yetkisine sahip olmaktadır.
Esas itibarıyla taşınmazı kamulaştırma işlemlerine konu olan kişiler tarafından açılabilecek olan bu dava, kamulaştırma işleminin iptaline yönelik olup, kişi (malik) açtığı bu dava ile kamulaştırmayı tamamen reddetmiş olarak kabul etmiş sayılmaktadır. Nitekim Anayasanın 125. maddesinde yer alan hükümlere göre, idarenin yapmış olduğu her türlü eylem ve işlemlerine karşı yargı yolu açıktır. Bu kanuna dayanılarak kamulaştırma işleminin iptali için de yargı yolu açık olup, söz konusu işlemlere karşı dava açılabilmesi gayet mümkündür.
Kamulaştırma İşleminin İptali Davası Nereye Açılır?
Kamulaştırma işleminin iptali davasında görevli ve yetkili mahkeme, iptali istenilen kamulaştırma kararını veren makama göre değişiklik gösterebilmektedir. Bu kapsamda kamulaştırma işleminin iptali davası;
- Bakanlar Kurulu tarafından kamulaştırma kararı alınmışsa Danıştaya,
- Belediye ve diğer idareler kamulaştırma kararı almışsa, idari işleme konu olan taşınmazın bulunduğu yer idare mahkemesine açılmalıdır.
Kamulaştırma İşleminin İptali Davası Zamanaşımı Süresi Nedir?
Her hukuki süreçte olduğu gibi kamulaştırma işleminin iptalinin istendiği durumlarda da uyulması gereken bir yasal süreden bahsetmek mümkün olmaktadır. Bu bağlamda idari işlem olarak öne çıkan kamulaştırma işlemine karşı açılacak davalarda dava süresi özel olarak Kamulaştırma Kanununun 14. maddesinde yer alan hükümlere göre düzenlenmiştir. Buna göre; kamulaştırma işlemine konu olan taşınmaz malın malikinin, kamulaştırma işleminin kendisine idare tarafından tebliğ edilmesinden itibaren otuz gün içinde idari yargıda iptal davası açma hakkına sahiptir. Kamulaştırma işleminin iptali davası zamanaşımı süresi olan 30 günlük süre, hak düşürücü süre niteliğine sahiptir.
Av. Ramazan Sertan Safsöz